NETYKIETA Netykieta - (z ang. netiquette) zbiór reguł obowiązujących w kontaktach w internecie: dotyczy to zarówno poczty elektronicznej, grup dyskusyjnych jak i innych, aspektów cyberprzestrzeni. Nieprzestrzeganie netykiety może doprowadzić np. do zamknięcia skrzynki pocztowej użytkownika, opisania jego zachowania na stronie WWW tak, aby każdy mógł to przeczytać, k-line'a na serverze IRCowym, czy też zablokowania dostępu do grupy dyskusyjnej, w której zachował się niezgodnie z netykietą.
Reasumując netykieta została wymyślona przez ludzi - dla ludzi, aby wszystkim wiodło się 10x lepiej w świecie wirtualnym. Poniżej opiszę jak należy się zachowywać na IRCu, grupach dyskusyjnych, ICQ, w grach,
e-mailach, przy stronach WWW...
I od razu - apeluję:
Czytelnicy Ready!
Nie przynoście wstydu naszej kochanej Polsce... Niestety, prawdą jest, że większość z nas - Polaków - nie wie zbyt dużo na temat internetowego
savoir-vivre'u. Podczas mojego przebywania na IRCu, na międzynarodowych kanałach, zauważyłem, że najbardziej znienawidzeni są tam Włosi i... Polacy! A dlaczego? A no dlatego, że nie potrafią się odpowiednio zachować czy wysłowić... Np. na kanale #mIRC (pomoc popularnego klienta IRCowego) administratorzy uważają, za normalnych użytkowników tylko 4 Polaków, którzy tam w miarę często bywają (m.in. ReV :)) A dodam, że dziennie przez ten kanał przewija się najmarniej stu, dwustu naszych rodaków, to chyba nie wymaga komentarza :-/ Mam nadzieję, że już mnie rozumiecie, teraz przejdźmy do tego - o czym jest ten artykuł, czyli netykiety:
Jako jeden z pierwszych opracował ją Arlene H. Rinaldi w roku 1992. Konkurencyjny (ale za to bardziej "oficjalny") dokument opisujący zasady netykiety przedstawił w 1995 jako RFC 1855 - S. Hambridge z firmy Intel.
Ogólne zasady netykiety, ułożone na kształt Dekalogu - aktualizowane i uelastyczniane na podstawie doświadczeń internautów - przedstawiają się następujaco:
- Nie będziesz używać komputera w celu zakłócania pracy innym osobom, lub szkodzenia innym osobom
- Nie będziesz zaglądać bez pozwolenia do cudzych plików.
- Będziesz szanował poglądy wyrażane przez innych użytkowników sieci
- Nie będziesz używać komputera do dawania fałszywego świadectwa.
- Nie będziesz używać ani kopiować programów, za które nie zapłaciłeś (chyba, że taka opłata nie była wymagana przez autora programu lub właściciela praw do tego programu)
- Nie będziesz używać zasobów cudzych komputerów bez zezwolenia
- Nie będziesz przywłaszczać sobie owoców pracy innych osób
- Będziesz starał się przewidywać konsekwencje informacji, które wypuszczasz "w sieć"
- Będziesz używać komputera rozważnie i ostrożnie.
Netykieta nie jest żadnym "kodeksem karnym". Nie musisz jej przestrzegać, nie ma żadnych organów ścigania z nią związanych (są nieliczne wypadki, w których łamanie netykiety jest jednocześnie łamaniem prawa karnego w danym kraju). Niemniej - sami internauci mogą zabawić się w "prokuratora" i ukarać użytkowników nie przestrzegających netykiety.
W każdym środowisku mogą istnieć zupełnie inne zasady np. na IRCu (na różnych kanałach), na poszczególnych grupach dyskusyjnych, dlatego przedstawię Wam reguły z kilku najważniejszych środowisk komputerowych: E-MAIL, GRUPY DYSKUSYJNE, IRC, STRONY WWW, GRY SIECIOWE, ICQ. E-MAIL - Niezależnie od tego, czy masz własne konto wykupione u dostawcy usług sieciowych (Internet provider), czy też korzystasz z konta udostępnionego Ci przez pracodawcę / szkołę, sprawdź przepisy i warunki, na jakich dany dostawca posiada i udostępnia Ci swoje konto.
- Nie przesyłaj plików o dużych rozmiarach, chyba że zgodził się na to odbiorca (Pamiętaj o tym, że plik dołączany za pomocą stosowanego w poczcie elektronicznej MIME ma większą objętość niż plik oryginalny).
- Często sprawdzaj swoją skrzynkę i usuwaj z niej niepotrzebne / nieaktualne wiadomości.
- Nie używaj konta służbowego do korespondencji prywatnej, lepiej załóż sobie drugie (np. darmowe) konto, przeznaczone specjalnie do tych celów.
- Nie pisz w e-mailach zbyt poufnych informacji, pamiętaj że mogą one być przechwycone i przeczytane przez niepożądane osoby, traktuj e-mail jak kartkę pocztową, na której nie pisze się takich informacji jak chociażby w liście. Pamiętaj, że możesz szyfrować listy elektroniczne np. za pomocą programu PGP, mimo tego państwo i tak będzie mogło rozszyfrować tę wiadomość, no ale nie jakiś tam "chakier" :)
- Jeżeli przesyłasz zakodowane listy upewnij się, że adresat jest w stanie je zdekodować.
- Jeśli "forwardujesz" maila (przesyłasz go dalej) nie zmieniaj jego treści, możesz jedynie oddzielić oryginalną część i dodać swój komentarz.
- Nie rozsyłaj "łańcuszków szczęścia" - jest to niemile widziane.
- Nie umieszczaj w polu "To" lub - w polskiej wersji "Do" wszystkich znajomych z Twojej książki adresowej, taka korespondencja "seryjna" jest traktowana w większości przypadków jako spam, czyli coś niechcianego.
- Nie zostawiaj pustego pola "Subject" czyli "Temat".
- W jednej linii nie powinno być więcej jak 65 znaków, osoby które mają UNIXa muszą po prostu wpisywać odpowiednie komendy, aby zobaczyć / zawinąć dalszą część linii...
- Każdą linię zakończ ENTERem.
- Podpis (z and. signature) nie powinien przekroczyć czterech linii tekstu.
- Przestrzegaj prawa autorskiego (copyright) w stosunku do reprodukowanego przez siebie materiału. Prawie wszystkie państwa mają przepisy dotyczące prawa autorskiego.
- Staraj się nie uczestniczyć we "Flame war" czyli wojnie na obelgi, nie zniżaj się do poziomu osób, które je prowadzą. Jeśli jednak uznasz, ze zostały przekroczone pewne granice masz prawo "forwardnąć" ten list na e-mail: Abuse@tpnet.pl (UWAGA: przesyłany do ABUSE list musi zawierać pełny nagłówek (ułatwia to m.in. opcja "właściwości" z menu Plik w programie Outlook Express). Ta specjalistyczna komórka TP S.A. namierzy sieciowego chuligana, nie poda Ci jego danych, jednak wyśle mu ostrzeżenie, a przy recydywie odetnie mu dostęp do Internetu. Masz także prawo zwrócić się do prokuratury wnioskując o ukaranie osoby utrudniającej Ci w ten sposób prace. Wówczas Abuse będzie musiało podać prokuraturze znalezione namiary. :))
- Pisz jasno i zrozumiale... w trosce o czas swój i osoby korespondującej z Tobą.
- Nigdy nie pytaj w mailach o rzeczy podstawowe, takie, które możesz znaleźć w podręcznikach, FAQ (najczęsciej zadawane pytania i odpowiedzi) na sieci, czy w podobnych miejscach.
- Nie zdziw się jeśli nie otrzymasz szybko odpowiedzi na Twój list, pamiętaj, że adresat może otrzymywać setki takich listów dziennie, a oprócz czytania poczty i odpisywania na nią zapewne ma i inne zajęcia. Nie miej zatem pretensji jeśli odpowiedzi nie otrzymasz natychmiast i nie domagaj się jej zbyt szybko i zbyt natarczywie.
- Zawartość pola "Subject:" powinna być zgodna z zawartością listu.
- Jeżeli odpisujesz na list, ale zmieniasz tematykę poruszaną w liście, zmień również pole "Subject:", lub napisz nowy list. Bardzo często do tematu takiego listu dodaje się: Subject: nowy_temat (było: stary_temat) co bardzo pomaga w konstruowaniu wątków dyskusji. Ponadto pole to bardzo często wykorzystywane jest do przeszukiwania listów pod określonym kątem.
- Spróbuj dostosować długość listu do atmosfery konwersacji; jeżeli zadajesz tylko proste pytanie list powinien też być krótki i trzymać się tematu.
- Miej świadomość do kogo wysyłasz list, niewinny adres może okazać się dość sporą grupą użytkowników.
- List zawierający ponad 100 linii uważany jest za "długi", można zaznaczyć ten fakt w temacie aby odbiorca wiedział, że potrzebuje sporo czasu na przeczytanie tego listu i na odpowiedź.
- Spróbuj pisać swoje listy stosując ogólnie przyjęte reguły: stosuj akapity, akapity oddzielaj pustymi liniami, stosuj przerwy pomiędzy zdaniami, stawiaj kropkę na końcu zdania, zaś zdania rozpoczynaj od dużej litery.
- Nie pisz całego listu dużymi literami PONIEWAŻ TAKI LIST CZYTA SIĘ BARDZO ŹLE I JEST TO MĘCZĄCE DLA OCZU! :) Jeżeli chcesz, możesz ewentualnie napisać w ten sposób jakąś złotą myśl.
- Jeżeli chcesz coś podkreślić możesz to zrobić mniej więcej w ten sposób:
_to_jest_podkreślony_text, albo *ten także się wyróżnia*
- Pamiętaj, że każdy e-mail świadczy o _Tobie_. Staraj się używać poprawnej ortografii i gramatyki.
- Używaj emoticonek (np. ":-) ='( :] >:0 "), ale z umiarem.
- Nie używaj polskich znaków, jeśli nie jesteś pewien, że odbiorca będzie w stanie je odczytać.
- Jeżeli Twój program pocztowy pozwala na formatowanie czcionki (np.: pogrubienie, kursywa) upewnij się, że Twój adresat ma możliwość odczytać taki list; bardzo wiele programów pocztowych potrafi wyświetlać tylko "czysty" tekst, przez co Twój list może być nieczytelny dla adresata.
- Najlepiej wysyłaj e-maile w formacie zwykłego tekstu (Plain Text), a nie HTML. Ponieważ jest on mniejszy i szybciej się ściąga takie listy z serwera.
- Jeżeli odpowiadasz na list, dobrym nawykiem jest włączanie do odpowiedzi fragmentów listu na, który odpowiadasz - pozwala to adresatowi na zorientowanie się, czego Twoja odpowiedź dotyczy. Cytowany tekst nie może zajmować więcej miejsca niż Twoja odpowiedź. Niedopuszczalne jest coś takiego: list ma kilkadziesiąt Kb, a Ty cytujesz cały mail i odpowiadasz np. "zgadzam się z tobą", "mnie również" lub "acha, jestem tego samego zdania".
[...]
> to jest cytat
> to jest cytatu ciąg dalszy
a to jest już moja odpowiedź
Często stosowanym wyróżnikiem są znaki: "> " ": " "|"
- Niektóre programy pocztowe na końcu listu "doklejają" binarne śmieci, tj. kilka lub kilkanaście linijek, które nie są zrozumiałe dla adresata takiego listu - spróbuj tak swój program skonfigurować aby tego nie robił. Jeżeli nie potrafisz tego zrobić sam - skontaktuj się ze swoim administratorem lub z innymi osobami, które podobnego programu używają (nie jest to "ośmieszeniem się", czy też "ujawnieniem swojej niewiedzy"). GRUPY NEWSOWE I LISTY DYSKUSYJNE- Zapoznaj się z regulaminem danej grupy!
- Z reguły nie można wysyłać żadnych załączników ani postów w formacie HTML.
- Wysyłaj informacje _tylko_ i wyłącznie adekwatne do tematu danej grupy.
- Unikaj krótkich komentarzy np. "zgadzam się", "dokładnie tak samo jest u mnie"...
- Nie przekraczaj 65 znaków w linii.
- Nie używaj polskich znaków!
- Podawaj w liście mail zwrotny. Mile widziane jest imię i nazwisko.
- Jeśli odpowiadasz komuś na forum całej grupy, pozostaw tylko najważniejsze fragmenty. Resztę bezwzględnie wytnij, np. sygnturę (podpis).
- Jeśli zamierzasz wejść w polemikę a'la 'Flame' z jakąś osobą - uczyń to na privie, czyli na prywatnym adresie osoby.
- Jeśli masz jakiś problem, postaraj się go opisać w miarę dokładnie, możesz zostać zlekceważony lub ukarany za coś takiego: "Kupiłem sobie nową kartę graficzną - i nie działa?!?"
- Nigdy nie wykorzystuj grup dyskusyjnych do celów komercyjnych / reklamowych! No, chyba że taka jest tematyka danej grupy np. *.biz Albo ogłoszenie jest na temat i za pozwoleniem innych osób.
- Staraj się nie pisać długich postów. Jeśli musisz zaznacz ten fakt w temacie.
- Zamiast wysyłać pojedynczy list do 2-3 grup osobno, lepiej jest wysłać jeden, do wszystkich jednocześnie. Ale uwaga - więcej niż 5-10 może zostać potraktowane jako "spam".
- Wiele serwerów NIE POZWALA wysłać listu, w którym jest więcej cytowanego tekstu od własnego.
- W odróżnieniu od list dyskusyjnych, w newsach można ograniczyć zasięg wysyłanego artykułu. Wysyłając go we Wrocławiu na przykład można w polu "Distribution:" wpisać pwr, wroc, wroclaw lub pl, co oznacza ograniczenie zasięgu na Politechnikę Wrocławską, Wrocław lub tylko Polskę (Standardową dystrybucją jest "world")
- Przejrzyj i przeczytaj listy lub newsy z ostatniego czasu (powiedzmy miesiąca) przed napisaniem czegokolwiek na listę (do grupy). Pozwoli Ci to lepiej zrozumieć tematykę, kulturę, atmosferę i temat bieżącej dyskusji jaka toczy się w danej grupie.
- Pamiętaj, że listy dyskusyjne i grupy newsowe mogą być archiwizowane i że Twoje słowa mogą być przechowywane przez długi czas w miejscu, do którego wiele osób ma dostęp.
- Zawartość "Subject:" (Temat) powinna odzwierciedlać tematykę danej grupy.
- Jeżeli przez przypadek wysłałeś list skierowany prywatnie do jakieś osoby na adres listy dyskusyjnej (czasami repliki wysyłane są na adres, z którego otrzymałeś dany list, co w wielu przypadkach daje adres listy dyskusyjnej bądź grupy news) bądź do grupy osób, wyślij także przeprosiny: zarówno do tej osoby jak i do danej grupy.
- Nie odpowiadaj na coś tylko dla samego faktu odpowiedzi; ona musi zawierać jakąś treść, która zainteresuje pozostałe osoby.
- Pamiętaj, że wysyłanie ogłoszeń seksualnych lub innych obraźliwych listów może pociągać za sobą skutki prawne.
- Twoim zadaniem jest dowiedzieć się (nauczyć) w jaki sposób dana lista działa, na jaki adres należy wysłać odpowiednią komendę (np. subscribe / unsubscribe).
- Niektóre listy dyskusyjne są listami prywatnymi. Nie wysyłaj listów do tych list jeśli nie zostałeś o to poproszony. Nie rozsyłaj też do innych informacji uzyskanych od takiej grupy.
- Możesz wypisać się z danej grupy dyskusyjnej lub ustawić opcję "postpone" (jeżeli jest ona dostępna) gdy wyjeżdżasz na dłuższy okres czasu lub z jakiegoś powodu nie będziesz mógł odbierać poczty. IRC- IRC jest dla ludzi! A nie dla botów udających żywe istoty. (niekiedy boty są potrzebne, ale to tylko przez "pseudo-IRCownikow", którzy przejmują kanały tzw. "takeover kiddies", jednak tak jak wcześniej wspomniałem, wszystko w odpowiedniej ilości, bo jeśli np. wchodzę na kanał gdzie jest 15 "osób" i za chwilę okazuje się, że nie mam z kim porozmawiać bo to są same boty!)
- Tzw. "sesje" są niedopuszczalne! (sesja to pozostawienie komputera połączonego z siecią IRC i "siedzącego" na jakimś kanale / kanałach przez jakiś czas, w którym przed komputerem nie ma żadnej osoby)
- Nie proś o status operatora czy inne przywileje! Osoba, która po pierwszym / drugim wejściu na dany kanał prosi o OPa (status operatora) jest najczęściej lekceważona lub kopana / banowana. Nie pisane prawo IRCowe mówi, że na Opa trzeba sobie zasłużyć...
- Informacje prywatne lub nie związane z tematyką kanału przekazuj do konkrentej osoby (tzw. priv), a nie na forum całego kanału.
- Unikaj rożnych nieciekawych i "nietypowych" skryptów / programów / procedur. Np. rozsyłanych automatycznie wiadomości / reklam do osób znajdujących się / wchodzących na dany kanał czy też kolorków, które pięknie wyglądają, ale _tylko_ na Twoim komputerze.
- Nie flooduj! Za to przewidziany jest kick albo ban, w zależnosci od kanału :) Flood (z ang. powódź) to częste powtarzanie tej samej wypowiedzi, jest to jeszcze bardziej powszechne na chatach (strony www), gdzie z reguły są mniej doświadczeni użytkownicy. A Flood może wyglądać na przykład tak:
<nick>: Czekam na odpowiedz!!!
<nick>: Czekam na odpowiedz!!!
<nick>: Czekam na odpowiedz!!!
<nick>: Czekam na odpowiedz!!!
<nick>: Czekam na odpowiedz!!!
<nick>: Czekam na odpowiedz!!!
<nick>: Czekam na odpowiedz!!!
- Unikaj wulgaryzmów, złośliwości czy obraźliwych tekstów, pamiętaj że po drugiej stronie kabla siedzi taki sam człowiek jak Ty...
- Nie podszywaj się pod innych użytkowników. Częste jest podszywanie się mężczyzn pod kobiety aby tylko pograć na nerwach / uczuciach innych osobników płci męskiej.
- Rozważnie i mądrze korzystaj ze skryptów.
- Jeśli wchodzisz na kanał nie witaj się z każdym z osobna. Ewentualnie jeśli już musisz: "cześć wszystkim", albo przywitaj się ze swoimi 2-3 najlepszymi przyjaciółmi.
- Szanuj anonimowość innych! - to jest bardzo ważna zasada. Pamiętaj, że nie możesz się zwrócić po imieniu / nazwisku na kanale do osoby, którą bardzo dobrze znasz, albo nawet w danej chwili siedzi obok Ciebie.
- Podobnie jak i w innych środowiskach, dobrze jest najpierw trochę "posłuchać" aby zapoznać się z kulturą danej grupy. :)
- Przejrzyj materiały zawarte na serwerze FTP lub stronie WWW (jeśli są dostępne), a możesz dowiedzieć się naprawdę wielu rzeczy o danej grupie i zasadach panujących w tym środowisku.
- Jeżeli jesteś na kanale anglojęzycznym - to mów w języku _ANGIELSKIM_! Jest to obecnie często nie przestrzegana zasada i co najgorsze Polacy są tu chyba liderami ;-/ Informacje o tym, w jakim języku powinniśmy mówić zawarte są najczęściej w temacie (topicu), albo w nazwie kanału.
- Pamiętaj, że na IRCu duże litery oznaczają KRZYK! Także swojego Caps Lock'a używaj z rozwagą.
- Bądź cierpliwy, czasem nie od razu otrzymasz odpowiedź na Twoje pytanie, takich osób jak Ty na kanale może być więcej.
- Zanim zadasz jakieś (często są banalne i prawie oczywiste) pytanie - zapoznaj się z instrukcją lub FAQ.
- Postępuj tak jakbyś postępował w rzeczywistości (realu) i nie musiał się wstydzić swoich czynów... STRONY WWW- Nie popełniaj plagiatów, czyli nie zamieszczaj na swojej stronie tekstów i ilustracji, do których nie masz prawa (chyba, ze wyrazi na to zgodę autor lub właściciel tych praw)
- Nie zamieszczaj na swojej witrynie materiałów niezgodnych z obowiązującym prawem w danym państwie (np. "twardej" pornografii).
- Nie nadużywaj grafiki, scryptów i tym podobnych rzeczy.
To, że Ty masz Pentium2GHz nie oznacza, że inni mają tak samo dobrą konfigurację. Jeśli masz robić ramki czy Jave, daj chociaż wybór odwiedzającym, którzy w wielu przypadkach nie mogą odwiedzić takiej strony: wersja "z" i wersja "bez bajerów" ;)
- Staraj się jak najczęściej aktualizować swoja stronę.
- Nie umieszczaj napisów / obrazków typu: Under Construction, ponieważ jest to non-sensem. Strona WWW nie jest zamkniętym dziełem tak jak chociażby obraz albo film, ona się ciągle rozwija tętni życiem.
- Jeśli zmieniasz server, poinformuj o tym gości, zrób link do nowej lokalizacji znajdujący się na starym adresie.
- Nie umieszczaj na stronie zbyt długich tekstów ani olbrzymich plików, np. obrazków.
- Nie pozostawiaj na stronie "martwych" linków, czyli odnośników, które do nikąd nie prowadzą.
- Nie wykorzystuj znaczników META do nieuczciwej reklamy, chodzi tu o wpisywanie dużej ilości słów kluczowych (keywords) nie związanych z tematem strony. Na przykład na stronie o budowie anatomicznej wąsów Suma, w słowach kluczowych znajdują się takie wyrazy jak: MP3, sex, money, free, zdjęcia, za darmo itp. Albo jeszcze do tego na czarnym tle, czarną czcionką to samo :( Doprawdy mają ludzie fantazje...
- Tekst zawarty na stronie powinien być poprawny ortograficznie i gramatycznie. GRY SIECIOWE- Zapoznaj się z regułami gry przed jej rozpoczęciem (uwaga: w każdej grze sieciowej mogą być one inne) i przestrzegaj ich!
- Nie zdziw się jeśli Twoja porażka wynikła z nieznajomości tych przepisów.
- Nie wyżywaj się nad tym z kim wygrałeś. "Elemele dudki a ja jestem lepszy!" ;)
- Nie wykorzystuj przewagi sprzętowej.
- Nie próbuj cheatować!
- Nie przeszkadzaj innym w grze - bądź jej częścią!
- Na chatach udostępnianych przez serwery "gierkowe" obowiązują dokładnie te same zasady co na IRCu czy jakimkolwiek innym chacie. ICQ- Nie zamieniaj ICQ w IRCa.
- Nie używaj wulgaryzmów, złośliwości czy obraźliwych tekstów, pamiętaj że po drugiej stronie kabla siedzi taki sam człowiek jak Ty...
- Nie wysyłaj "łańcuszków"
- W swoim "formularzu" podaj informacje o sobie i zainteresowaniach. Jeśli chcesz je upublicznić, to powiedz o sobie jak najwięcej. Wówczas łatwiej znajda Cię osoby o podobnych zainteresowaniach. Jeśli chcesz pozostać anonimowy - to raczej nie wysyłaj niewypełnionych ankiet osobowych na listy.
- Nie zaczepiaj osoby, która ma ustawioną opcję "Don't disturb" (nie przeszkadzać). No, chyba że masz _naprawdę_ ważną sprawę...
- Pliki wysyłaj tylko tym osobom, które na nie czekają. Nie nadużywaj tej opcji.
- Nie wysyłaj próśb o podanie UIN'a lub wpisanie na listę "przyjaciół", jeżeli nie masz czasu ani ochoty rozmawiać z daną osobą.
- Jeśli wysyłasz prośbę o autoryzację - przedstaw się.
- Pisz rozsądnie, "rozmawiaj" tak jakbyś to robił w realu (rzeczywistości), nie wstydź się za siebie.
Naturalnie jest jeszcze o wiele więcej specyficznych środowisk, które rządzą się swoimi prawami. Myślę jednak, że opisałem te najważniejsze i najpopularniejsze. Pamiętajcie, że netykieta jest dość "elastyczna" i z upływem czasu będzie się co raz to bardziej zmieniać, no ale cóż poradzić - tak już jest w tym naszym cyfrowym świecie... :) Internet jest medium ogólnoświatowym - nie przynośmy wstydu Polsce! Mam nadzieję, że ten mocno parenetyczny artykuł nauczył Was czegoś, jeśli nie - to nie poruszymy się ani "do przodu", ani "do tyłu"... Tym oto - średnio - optymistycznym akcentem, żegnam się z Wami, magazynu Ready czytelnikami, ehm... znów gadam jak Mickiewicz Adam ;).
-=( ReV )=- [2001] for Ready magazine.
Jeśli chcecie jeszcze bardziej zgłębić wiedzę dotyczącą netykiety - polecam te książki:
-=< M.Dębowski: Mini Netykieta list dyskusyjnych i grup news
-=< S.Hambridge: Netiquette Guidelines, RFC 1855, Intel Corp. October 1995
-=< D.Harris: Electronic Mail Etiquette
-=< S. Horwitz: Internet Etiquette
-=< J. Rafa: Etykieta Usenetu, Internet 2/96
-=< A.H. Rinaldi: The Net User Guidelines and Netiquette
-=< A.H. Rinaldi: WSKAZÓWKI DLA UŻYTKOWNIKÓW I ZASADY ETYKIETY, tłum. K.Snopek, grudzień 1993
|
